Jan Tichy için sokak fotoğrafçılığı bir tutku, bir sanatsal ifade kaynağı ve ayrıca bir şey daha: bir eğitim kampı.
Sokak fotoğrafçılığını deneyen herkes şunu hisseder: Bu zor bir iştir. Çok çalışmak gerekebilir, zorlayabilir, yorucu olabilir hatta adrenalin seviyelerini yükseltebilir. Sokakta çekim yaptıktan sonra... İnsan değişir. Bunların hepsi, dediğine göre, hem sokakta hem başka alanlarda onu daha iyi bir fotoğrafçı yapmış.
Jan, "sokağın insana öğrettiği birçok güzel beceri var," diye açıklıyor. "Fotoğraf makinesini nasıl daha hızlı kontrol edeceğinizi ve her şeyi nasıl farklı görmeye başlayacağınızı öğreniyorsunuz. Ama en önemlisi de nasıl tepki vereceğinizi öğreniyorsunuz: Hızlanıyor ve saniyenin onda birinde yaşanan anları giderek daha fazla yakalamaya başlıyorsunuz. Bu öğrendiklerinizi portrelere, düğünlere veya insanlarla ilgilendiğiniz her türlü etkinliğe uygulayabilirsiniz."
"Bir sokak fotoğrafçısı olarak, görünmek, fark edilmek istemiyorum... Anı varlığımla mahvetmek istemiyorum. Şimdi düğün çekimleri yaparken de aynı şey geçerli ve her iki durumda da orada olduğumu bilmediklerinde insanların daha doğal göründüğünü düşünüyorum. Amacım doğal tepkiler. Bazı sokak fotoğrafçıları fotoğrafın bir parçası olmaktan hoşlanıyor, bir tepki almak istiyorlar ama benim istediğim görünmez olmak."
Jan, en güzelinin de sokaktaki eğitim kampına ne zaman gerekirse hemen ulaşabilmek olduğunu söylüyor: “İstediğiniz yerde ve istediğiniz zaman sokak çekimi yapabilirsiniz. Üstelik bağımlılık yapıyor; hoşunuza gitmeye başlıyor ve boş zamanlarınızı mümkün olduğunca çekim yaparak geçiriyorsunuz.” Bu da bizi sokaktaki eğitim kampının en güzel kurallarından birine getiriyor: Yanınızda her zaman bir fotoğraf makinesi olmalı. Sokak fotoğrafçılığının tamamen fırsatlara bağlı olduğunu bilen Jan, ister Sony α9’u ister RX1’i olsun, yanında her zaman bir fotoğraf makinesi taşıyor. “Sokakta çektiğim her şey fırsatçılığa dayanıyor. Her şey. Üstelik öylece otobüs veya tramvay bekliyor olsam bile, her zaman çekecek bir şey oluyor. Tek şansınız var. Tekrar çekemezsiniz. Bir gün makinemi evde bıraksam olabilecek en muhteşem şeyi görüp pişman olacağımdan eminim!”
Peki görünmeden çekim yapmasını sağlayan teknikler neler? Yanıtı, kısmen yaklaşım, kısmen de teknolojiden aldığı yardım oluyor. "Aslında bana yardımcı olan ilk şeylerden biri eğilebilir bir ekran, böylece bel seviyesinde çekim yapabiliyorum. O zaman insanlar beni görmüyor ve beni görmeyince de doğal davranıyorlar. Böyle kompozisyon oluşturunca insanlar makineyi ayarladığınızı veya fotoğraflara baktığınızı düşünüyor ama aslında çekim yapıyor olabilirsiniz. Bel seviyesi tekniği benim stilim açısından çok önemli."
Jan, yoğun yerlerde yoğun zamanlarda çekim yapmanın da avantaj olduğunu söylüyor; buralarda hem çok daha fazla nesne bulunabiliyor hem de insanlar varlığınıza odaklanamayacak kadar meşgul oluyor. "Herkesin elinde fotoğraf makinesi olan" turistik yerlerde çalışmayı da tercih ediyor.
Dikkat çekmekten kaçınmanın ve göze çarpan sokak fotoğrafları çekmenin bir başka yolu da iyi bir kompozisyon veya iyi bir ışık bulup nesnelerin buna gelmesini beklemek. Jan, bunu sık sık yapıyor ve anı yakalamak için nesne avına çıkmaktan daha verimli bir yol olarak görüyor. "Sokakta en karmaşık şey, muhteşem bir anı yakalamak; ne zaman veya nerede olacağını bilmiyorsunuz. Bazen şansınız yaver gidiyor ama ben bir kompozisyon bulup beklemeyi tercih ediyorum. Muhteşem bir kare veya bir yansıma olabilir... Sonra insanların yürümesini, etkileşim kurmasını ve bir şeyler olmasını bekliyorum. İnsanlar fotoğrafa girdiklerini düşünüp özür diliyorlar; bu da iyi bir şey çünkü fotoğrafın nesnesi olduklarını fark etmiyorlar!"
Fotoğraf makinesini belirli bir şekilde kuruyor, her şeyi mümkün olduğunca basit tutuyor ve böylece gözlem ve çekim yapabileceği zamanı ve çabayı ayar yaparak harcamıyor. "Bu şekilde daha çabuk tepki verebiliyorum," diyor ve şöyle devam ediyor: "Mesela çektikleri şeye göre ölçüm modlarını sürekli değiştirmek isteyen fotoğrafçılar tanıyorum. Ama bu beni sadece yavaşlatır. Hem de hatalara daha çok pay bırakır. Ben her şeyi nötr, standart bırakıyorum ve böylece tek elle bile çalışabiliyorum."
"Diyafram açıklığına öncelik vererek çekim yapıyorum ama bunu Otomatik ISO ile birlikte kullanıyorum. Çok kullanışlı bir özellik çünkü kullanmak istediğiniz en yüksek ISO’ya göre tutabileceğiniz en uzun deklanşör hızını seçiyor. Mesela 1/500 sn’ye ayarlıyorum ve bunun altına inmiyor, onun yerine ISO’yu zorluyor. Ayrıca bu fotoğraf makineleri gürültüyle inanılmaz şekilde başa çıkabiliyor. Parlak güneş ışığından gölgeye geçebiliyorum ve makinenin uyum sağlayacağını biliyorum."
Jan, netleme için gerektiğinde hareket ettirerek, seçilebilen en küçük AF noktası ile Kesintisiz AF kullanıyor. Ama aynı zamanda α9’un Eye AF özelliğine de güveniyor; "özellikle de ekrandaki netlemeyi kontrol edemediğimde. Alan ne kadar genişse hata payı o kadar yüksek oluyor, bu yüzden mümkün olsa daha da küçültürüm! Ayrıca ben yalnızca tek karelerle çekim yapıyorum, 20 fps seri çekimler yok. Bu, o özel ana odaklanmamı sağlıyor."
Peki anı yakalama gerekliliğinin keskinliğin teknik yönlerinden daha önemli olduğu zamanlar var mı? "Evet, muhteşem bir an veya bir duygu varsa o zaman bazen gözlerimi kapatıp diyebiliyorum ki: 'Mükemmel değil ama doğru olduğu için seçeceğim.' Yolun karşısına geçen kadın fotoğrafında olduğu gibi, neredeyse her yeri bulanık ama atmadım çünkü fotoğrafta keskinlikten çok enerji vardı. Keskinlik önemli, nasıl elde edeceğinizi bilmeniz lazım ama tek başına güzel bir sokak fotoğrafı yaratmıyor, sadece değer katıyor. Her fotoğraf katmanlardan oluşuyor: ışık, netleme, kompozisyon, hikaye... Bunlardan ne kadar çok ekleyebilirseniz fotoğraf o kadar büyür ve güzelleşir."
“Fotoğrafçılık bana en güzel hediyeyi verdi: dünyayı eşsiz bir perspektiften görmek. Etrafımızda yakalamaya değer o kadar çok güzellik ve sihir var ki. Aramak ve her zaman hazır olmak yeter”
